Overal ter wereld worden migranten geconfronteerd met xenofobie van de reeds aanwezige bevolking naar hen toe. Dit fenomeen werd en wordt vaak verklaard vanuit het racisme, een theorie die vertrekt vanuit de vooronderstelling dat er verschillende mensenrassen bestaan.

Het racisme als theorie dateert uit de negentiende eeuw, ten tijde van de kolonisatie. Ze  werd ontwikkeld door West-Europese natuurwetenschappers om verschillen tussen mensen te verklaren. Sommigen koppelden daaraan ook de interpretatie dat bepaalde rassen inferieur waren aan anderen. Deze vorm van racisme kwam in Gent sterk tot uiting tijdens de Wereldtentoonstelling van 1913, toen een Senegalees en Filipijns dorp werden overgebracht en de inwoners als attractie werden opgevoerd.

Onder het nazi-regime werd de theorie van het racisme geïnstitutionaliseerd als staatsideologie. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden om die reden miljoenen Europeanen om het leven gebracht omdat zij volgens de machthebbers tot een ‘inferieur ras’ behoorden. Ook in Gent werden in die periode joodse inwoners geviseerd, waaronder bakkersfamilie Bloch in de Veldstraat.

Na de Tweede Wereldoorlog werd het racisme als theorie en ideologie onderuit gehaald, maar werd vreemdelingenhaat steeds vaker verklaard vanuit verschillende culturele achtergronden en de theorie van de ‘botsende beschavingen’.

In de jaren zestig en zeventig werd de stedelijke bevolking van West-Europa geconfronteerd met een grote instroom van arbeiders uit (op dat moment) minder bekende landen. In Gent werden in die jaren vooral jonge mannelijke migranten met racisme geconfronteerd, met name in de uitgaansbuurten. Aan de Gentse Kuiperskaai, de uitgaansbuurt van die periode, werden migranten regelmatig geweigerd. Hier verschenen ook de bordjes ‘Interdit aux Nord-Africains’.

Na 1974 werd de xenofobie steeds zichtbaarder in Europa. De economische crisis en de werkloosheid die daarmee gepaard ging, maakte dat de hartelijkheid naar nieuwkomers toe verminderde. Aan het einde van de jaren zeventig kwam het op verschillende plaatsen in Europa tot rellen tussen jongeren.

Sinds 1981 zijn racistische activiteiten in België strafbaar. Een jaar later, in 1982, werd Gent opgeschrikt door een racistische aanslag op Turkse doelwitten.

Terwijl het racisme in de jaren tachtig steeds zichtbaarder werd, groeiden ook steeds meer protestbewegingen tegen vreemdelingenhaat. Deze werden nog versterkt door het internationale protest over het apartheidsregime in Zuid-Afrika. Zo werd in 1985 in Gent de actie “‘t Is mijn vriend, blijf eraf” opgezet.

Tot vandaag blijft racisme een fenomeen waar men slechts moeilijk vat op lijkt te krijgen. Zowel institutionele discriminatie als spontane uitspattingen van racisme vormen een belangrijke drempel voor interculturele contacten. Het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding probeert hier een rol in te spelen door uitingen van racisme aan te klagen.

Tina De Gendt

Bronnen:

Grant R.G. (2000), Racisme, veranderende standpunten (1900-2000), Harmelen: Ars Scribendi

Schaevers M. (1983), De wereld in zwart-wit: de geschiedenis van het racisme, Leuven: Kritak

www.gelijkekansen.be